RTUK geçtiğimiz yaklaşık iki hafta önce, “Televizyon İzleme Eğilimleri Araştırması” nın sonuçlarını açıkladı. Araştırma, 22 Aralık 2005-05 Ocak 2006 tarihleri arasında yapılmış. Araştırma sonuçları bugüne kadar AGB verilerinden elde ettiğimiz verilerle örtüşmediğinden bir hayli ilgi çekti. Araştırma sonuçlarının doğruluğu sorgulanmaya başlandı.
Tartışılması ve sorgulanması gereken şey bence, araştırma sonuçları değil araştırma yöntemidir. Televizyon ve Radyo mecralarının ölçümü için Dünya’da kullanılan belli başlı üç ana yöntem mevcuttur; Bunlar, anket yöntemi, takvim yöntemi (Diary Method) ve elektronik ölçüm yöntemidir.
Elektronik ölçüm yöntemi, ülkemizde de uygulanan ve kurucusu olmaktan gurur duyduğum AGB Nielsen şirketi tarafından yapılmaktadır. Evlere takılan people meter cihazlarıyla deneklerin dakika dakika izlediği TV’ler ve programlar tespit edilmekte ve sonuçları günlük olarak yayınlanmaktadır.
Diary yönteminde ise, denek ailelere bir bilgi toplama kitapçığı bırakılmakta ve izledikleri programları belli saat dilimlerinde bu kitapçığa kaydetmeleri istenmektedir. Yapılan testler sonucunda, çok kanallı ortamlarda bu yöntemin pek başarılı olmadığı ortaya çıkmıştır. Çünkü çok kanallı ortamlarda “zapping” davranışı çok sık olduğundan her zap yapılışında kitapçığa bu bilgiyi kaydetmek zorlaşmaktadır. Ayrıca denek için bu yöntem bir külfet teşkil etmektedir. Dolayısıyla bu yöntemle yüzde yüz doğru sonuç almak mümkün değildir.
Anket yöntemi ise, maksimum 4-5 ulusal kanalın olduğu ortamlarda kullanılan bir yöntemdir. Çünkü bu yöntem hafızaya dayanır. Az kanallı ortamlarda her bir TV kanalının yayın akışı ve program tipolojisi izleyici tarafından net olarak bilinir. Bu tür ortamlarda bazı sunucular ve programlar yayınlandıkları TV kanalları ile özdeşleşmiştir. Hatırlanması kolaydır. Ama çok kanallı ortamlarda izleyici tercih ettiği programın hangi kanallda yayınlandığını bile bilmez.
Anket yönteminin bir diğer handikapı da zaman sınırıdır. Yani sadece anketin yapıldığı tarihler arasındaki durumu ortaya çıkartır. Örneğin, anketin yapıldığı tarihten bir gün sonra bir kanal çok beğenilen bir programı yayına sokarak birinciliğe oturabilir. Ancak bu durum anketlere yansımadığı için çıkan sonuçlarda yer almaz.
TV dünyası son derece dinamiktir. En az izlenen bir kanalda yer alan çok önemli bir haber, o TV kanalını o günün birincisi yapabilir. Anket yöntemi ile periodik sorgulama çok zor ve maliyetli olacağından bu tür durumları sorgulayamaz.
Anket yönteminin en zayıf yanı ise, insanların kişisel ve davranışsal bilgilerinde yanıltıcı cevaplar verebiliyor olmasıdır. Örneğin, üst gelir grubunun eğilimi gelir düzeyini düşük belirtmekken, düşük gelir gurubu yüksek göstermek eğilimindedir. İnsanlar genel olarak kendilerini kültürlü ve eğitimli göstermek isterler. Bu yüzden anket yönteminde en çok izlenilen programların başında “Haberler” ve “Belgeseller” gelir. RTÜK’ün araştırmasına göre Türk Halkının % 74.8’i Haberleri, %40.8’si ise Belgeselleri izlemektedir. Bu sonuçlar için yanlıştır diyemiyorum. Ama önemli olan ne sıklıkta izledikleridir.
Dolayısıyla RTÜK’ün yaptırdığı araştırmanın sonuçları değil, kullandığı anket yöntem yanlıştır.
